Kino ekspresjonistyczne - Wyraziste obrazy niemieckiej epoki filmowej

Kino ekspresjonistyczne to nurt w kinematografii niemieckiej, którego początki sięgają roku 1913, kiedy to powstał “Student z Pragi” w reżyserii Stellana Rye. Jednak właściwe przyjście na świat tego kierunku dokonało się po I wojnie światowej w 1919 r., kiedy Robert Wiene nakręcił “Gabinet doktora Caligari”. Film uzyskał niezwykłą oprawę plastyczną, dzięki czemu okazał się wówczas dziełem zupełnie wyjątkowym. Scenerię przedstawionych wydarzeń tworzą bowiem sztuczne scenografie autorstwa trzech malarzy ekspresjonistów: Waltera Reimanna, Hermanna Warma i Waltera Röhriga. Na scenografię składają się wymalowane płaszczyzny świadomie wystylizowane, deformujące rzeczywistość, pełne krzywizn i załamań perspektywy. Efekt plastyczności dopełnia malarska kontrastowość czerni i bieli. Zgodnie z wpływami literackimi reżyserzy-ekspresjoniści sięgali często po historie niesamowite, z wątkami irracjonalnymi bądź tylko z kryminalnym, ale zawsze przyprawione elementami tajemniczości i mrocznej aury.

Twórcy ekspresjonistyczni w pełni docenili możliwości ekranu, traktując go – jak malarze płótno – jako przestrzeń do świadomego zapełnienia. Ich wizytówką stała się niezwykła umiejętność kompozycji kadru. Ekspresjonistów wcale nie interesował montaż, czasami filmy wydawały się być statycznymi, bowiem była to zwykła zmiana zdjęć. Firmowym znakiem ekspresjonizmu okazały się cienie przedmiotów i ludzi.

W estetyce filmu ekspresjonistycznego niepoślednią rolę odegrał Max Reinhardt i jego teatralne koncepcje. Ten austriacki reżyser pracujący na niemieckich scenach był jednym z wielkich reformatorów teatru europejskiego XX wieku. Wprowadził inscenizacyjne projekty, na przykład nowatorskie zastosowanie oświetlenia czy wykorzystanie grup statystów w charakterze żywej scenografii, zwłaszcza w spektaklach wystawianych w wielkich przestrzeniach, np. w cyrku. Wyraźny wpływ Reinhardta odnaleźć można w pracach Fritza Langa.

Fritz Lang razem z Friedrichem Wilhelmem Murnau uchodzą za najwybitniejszych przedstawicieli niemieckiego ekspresjonizmu. W ich twórczości można odnaleźć najważniejsze cechy nurtu: upodobanie do tajemniczych, wywiedzionych z ducha romantyzmu historii. Ale między nimi istniała też pewna różnica, bowiem Murnau lubił wychodzić w plener, Lang z kolei kręcił zazwyczaj w atelier, lubił stylizacje kadru, monumentalne formy.

W niemieckim kinie ekspresjonistycznym istniały dwa nurty: nurt społeczno-psychologiczny i nurt fantastyczny. Nurt społeczno-psychologiczny określany w Niemczech mianem Kammerspielfilm – opowiadał o kłopotach, samotności, samobójstwach, obłędach i tragediach rodzinnych. Piętnował obojętność świata wobec ludzkich problemów. Ogólnie cechowała go niewiara w człowieka.

Oto przykłady kina ekspresjonistycznego:

W kinie ekspresjonistycznym powstało wiele filmów, które zyskały uznanie krytyków i widzów. Oto lista niektórych z nich:

“Gabinet doktora Caligari” (1920) w reżyserii Roberta Wiene.
“Nosferatu” (1922) w reżyserii Friedricha Wilhelma Murnau.
“Metropolis” (1927) w reżyserii Fritza Langa.
“Faust” (1926) w reżyserii F.W. Murnau.
“Ręce Orlaka” (1924) w reżyserii Roberta Wiene.
“M” (1931) w reżyserii Fritza Langa.
“Noc Walpurgii” (1917) w reżyserii Bruno Heydricha.
“Tartuffe” (1925) w reżyserii F.W. Murnau.
“Kabinet figur woskowych” (1924) w reżyserii Paula Leniego.
“Der Golem, wie er in die Welt kam” (1920) w reżyserii Paula Wegenera.

Filmy te charakteryzują się nietypowymi rozwiązaniami technicznymi, oryginalnymi pomysłami i trudnymi do zrozumienia fabułami. Wszystkie te filmy są uważane za arcydzieła niemieckiej kinematografii.